BEOGRAD - Jedino stanište dve vrste divljih orhideja u Beogradu, Veliko blato na opštini Palilula, trebalo bi da postane novo zaštićeno prirodno dobro glavnog grada, a na osnovu studije koju će do kraja godine izraditi Zavod za zaštitu prirode Srbije.
"Na tom staništu, u blizini Zrenjaninskog puta, rastu dve vrste divljih orhideja - barski veliki kaćunak (Orchis palustris) i barska kalužđarka (Epipactis palustris), koje su, iako strogo zaštićene vrste, ugrožene divljom deponijom, odnosno šutom, zemljom sa građevina i drugim vrstama krupnog otpada koji se direktno istovarao na stanište biljaka", rekla je za Zelenu Srbiju saradnica za zaštitu prirode u Zavodu Verica Stojanović.
Prema njenim rečima, stručnjaci Zavoda su izlaskom na teren 2011. i 2012. utvrdili da se deponija širi i da će, ukoliko se ne preduzmu nikakve mere, stanište i biljke nestati o čemu su obaveštene nadležne inspekcije opštine Palilula. Ona je kazala da je ove godine prilikom obilaska Velikog blata u vreme cvetanja orhideja utvrđeno da je "deponija miruje", da su je druge biljke obrasle i da nema sveže istovarenog otpada. Stojanovićeva zbog toga očekuje da će oko 50 primeraka barske kalužđarke i oko 200 jedinki barskog velikog kaćunka biti sačuvani dok se do kraja godine ne završi studija zaštite tog područja.
"Postoji mogućnost da Veliko blato bude proglašen i za rezervat prirode, a ne za zaštićeno stanište kako se na početku mislilo, s obzirom da je pre par nedelja registrovana i kolonija četiri vrste čaplje sa više desetina parova koje se na tom mestu gnezde i kojima su staništa ugrožena", kazala je ona. Studija zaštite bi inače, pored ostalog, trebalo da utvrdi mere za sanacije tog prostora i upravljača koji će rukovoditi zaštitom.
"Osim značaja koji ima kao višoko vredan biotop u neposrednoj blizini grada, to stanište predstavlja deo ekološki značajnog područja `Ušće Save u Dunav", koje je proglašeno Uredbom o ekološkoj mreži, a istovremeno je i značajno područje za ptice (IBA područje), jer je bitno zbog gnežđenja, seobe i zimovanja ptica", istakla je predstavnica Zavoda za zaštitu prirode.
Stojanovićeva je podsetila da je u poslednjih 150 godina više autora u svojim radovima, uključujući i Josifa Pančića, na tlu Beograda zabeležilo postojanje oko 30 vrsta divljih orhideja. Na teritoriji grada, osim za barske kalužđarke i barskog velikog kaćunka, Zavod za sada nije radio istraživanja gde se tačno nalaze duge vrste orhideja, kolika je brojnost njihove populacije i da li su ugrožene.
"Barski veliki kaćunak je na primer, prema podacima iz literature rastao na Velikom ratnom ostrvu krajem 19. veka, ali ne postoje dokazi, niti je pronađen u novijim istraživanjima na tom mestu, a pominjao se i u jednom naučnom radu na prostoru Makiša, ali istraživanjem od pre nekoliko godina to nije potvrđeno", rekla je ona.
Stojanovićeva je kazala da su glavni uzroci iščezavanja ili smanjenja populacija biljnih vrsta koje rastu na vlažnim staništima, poput divljih orhideja, isušivanje, gradnja nasipa uz same rečne obale, neplanski razvoj turizma u priobalju Save i Dunava, urbanizacija i izgradnja saobraćajne infrastrukture. U Srbiji ima oko 70 vrsta divlih orhideje. Dve vrste koje se nalaze na teritoriji Velikog blata rastu u Srbiji na još oko petnaestak mesta, uglavnom po zabarenim livadama, obalama bara, na vlažnim površinama u šumama. Neke od lokacija širom Srbije na kojima se mogu naći barska kalužđarka i barski veliki kaćunak su Deliblatska peščara, Fruška Gora, Obedska bara, Velika Morava, Stara Planina, Peštersko-Sjenička visoravan, Vlasinska visoravan, Šraplanina, Grmija, Koritnik, Koprivnik, Peć.
